十二生肖，作为一种很多亚洲国家都共享的文化现象，对于很多西方人来说都十分有趣，用动物来为时间命名，他们一定都很好奇我们是怎么想到这样的方法的吧？大家除了知道自己的属相之外，还应该对这种独特的文化有更深的了解，今天我们就带大家来好好了解一下十二生肖的文化。

（音频-可在沪江泰语公众号上收听）
朗读：（泰）ฟ้าใส

 

鼠年 ปีชวด (หนู)

牛年 ปีฉลู (วัว)

虎年 ปีขาล (เสือ)

兔年 ปีเถาะ (กระต่าย)

龙年 ปีมะโรง (งูใหญ่)

蛇年 ปีมะเส็ง (งูเล็ก)

马年 ปีมะเมีย (ม้า)

羊年 ปีมะแม (แพะ)

猴年 ปีวอก (วานร)

鸡年 ปีระกา (ไก่)

狗年 ปีจอ (สุนัข)
猪年 ปีกุน (สุกร)

คติเรื่อง 12 นักษัตรเป็นอีกหนึ่งภูมิปัญญาที่มีมาแต่โบราณกาล เรียกได้ว่าเก่าแก่ระดับดึกดำบรรพ์ กระทั่งการค้นหาที่มาต้นตอการใช้สัตว์เป็นชื่อปี นักวิชาการส่วนใหญ่ถึงกับบอกว่า สืบค้นหาหลักฐานยาก แต่ก็ยังพอปะติดปะต่อเค้าโครงบางอย่างพอบอกเล่าความเป็นมาของสัตว์และการใช้สัตว์เป็นชื่อปีจากความเชื่อของคนบางกลุ่มได้บ้าง
十二生肖的传说是自古就有的智慧，可以说从远古时期就有了，研究用动物来为年命名的来源，大部分学者都可能会说比较难以考证，但是还是有一些零散的证据来介绍某 些民族用动物来命名年份这种信仰的来源。

ราชบัณฑิตยสภาบรรยายความหมายของคำว่า “นักษัตร” ตรงกับคำอธิบายของสมบัติ พลายน้อย ซึ่งนิยามว่าหมายถึง “ชื่อรอบเวลากำหนด 12 ปี เป็น 1 รอบ เรียกว่า 12 นักษัตร” โดยกำหนดให้สัตว์ 12 ชนิดเป็นเครื่องหมายแต่ละปี เริ่มจากปีชวด มีหนูเป็นเครื่องหมาย ปีฉลู มีวัวเป็นเครื่องหมาย ปีขาล มีเสือเป็นเครื่องหมาย ปีเถาะ มีกระต่ายเป็นเครื่องหมาย ปีมะโรง มีงูใหญ่เป็นเครื่องหมาย ปีมะเส็ง มีงูเล็กเป็นเครื่องหมาย ปีมะเมีย มีม้าเป็นเครื่องหมาย ปีมะแม มีแพะเป็นเครื่องหมาย ปีวอก มีลิงเป็นเครื่องหมาย ปีระกา มีไก่เป็นเครื่องหมาย ปีจอ มีหมาเป็นเครื่องหมาย ปีกุน มีหมูเป็นเครื่องหมาย
皇家学术委员会为“生肖”一词的释义和Sor Plainoi的定义一致，意思是：“为12个年份所取的名字，12年为1轮，称为十二生肖。”规定有12种动物作为每年的象征，从鼠 年开始，以鼠作为象征，牛年以牛作为象征，虎年以虎作为象征，兔年以兔作为象征，龙年以龙作为象征，蛇年以蛇作为象征，马年以马作为象征，羊年以羊作为象征，猴年以猴作为象征，鸡年以鸡作为象征，狗年以狗作为象征，猪年以猪作为象征。

สมบัติ พลายน้อย บรรยายว่า 12 นักษัตรนั้นมีในกลุ่มเอเชียเท่านั้น ประเทศที่ปรากฏความเชื่อนี้โดยมากก็ใกล้ชิดหรือมีความสัมพันธ์กับไทย อาทิ จีน ญวน ญี่ปุ่น เกาหลี กัมพูชา ลาว ไทใหญ่ ซึ่งประการนี้อาจสะท้อนได้ว่า ชนเหล่านี้มีความเป็นมาที่สืบเนื่องมาจากที่เดียวกันก็เป็นได้
Sor Plainoi解释到，十二生肖只在亚洲存在，有类似信仰的民族一般都与泰国关系较近，例如中华民族、越南、日本、朝鲜、柬埔寨、老挝、掸族等。这一点可能 意味着这些民族可能来自同一个根源。

คำถามที่สำคัญซึ่งหลายคนอาจสงสัยว่า ไทยรับแนวคิดเรื่อง 12 นักษัตรนี้มาจากไหน หลักฐานของไทยก็ปรากฏในหลายแห่ง เริ่มตั้งแต่ตำนานการตั้งจุลศักราชกล่าวว่า เริ่มต้นใช้จุลศักราช 1 เมื่อเช้าวันอาทิตย์ ขึ้น 1 ค่ำ เดือน 5 ปีกุนเอกศก ตรงกับพุทธศักราช 1182 เมื่อเห็นว่าเริ่มที่ปีกุน บ่งชี้ว่าปีนักษัตรมีมาก่อนปีจุลศักราช แต่จะเริ่มเมื่อใดนั้นก็ยังไม่สามารถชี้เฉพาะได้อย่างชัดเจน
很多人都有疑惑的一个重要问题就是，泰国是从哪里借鉴的十二生肖的？泰国也有好多处证据，朱拉历中的记载表明，朱拉历新年从猪年5月初一周日开始，和佛历1182年一致 。从猪年开始，说明十二生肖在朱拉历之前就有了，但是什么时候开始的还不能明确的指明。

ศิลาจารึกหลักที่ 1 ของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช กล่าวถึง “1214 สกปีมะโรง” สมบัติ พลายน้อย ตีความว่า เมื่อ พ.ศ. 1835 ไทยก็ได้ใช้ปีนักษัตรแล้ว หรืออาจมีใช้กันก่อนหน้านี้แล้วก็มีความเป็นไปได้เช่นกัน
兰甘亨石碑第一 面记载了“1214年龙年”， Sor Plainoi认为泰国佛历1835年就已经开始使用生肖了，或者在这之前有可能就已经在使用了。

หลักฐานที่น่าสนใจอีกแห่งคือหนังสือพงศาวดารไทใหญ่ อันเป็นพระนิพนธ์พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ตอนหนึ่งกล่าวถึง 12 นักษัตรว่า
另一个值 得注意的证据就是掸族的编年史，由那拉底·蓬巴攀亲王创作，提到了十二生肖：

“ในนามสัตว์ 12 นักษัตรข้างไทยสยามนั้น น่าจะเลียนนามสัตว์ประจำองค์สาขาปีมาจากเขมรอีกต่อ จึงไม่ใช้นามปีตามภาษาไทยเหมือนไทใหญ่ กลับไปใช้ตามภาษาเขมร ฝ่ายไทใหญ่เล่าเมื่อคำนวณกาลจักรมณฑลก็ไพล่ไปเลียนนามปีและนามองคสังหรณ์อย่างไทยลาว หาใช้นามปีของตนเองไม่ และไทยลาวน่าจะถ่ายมาจากแบบจีนอันเป็นครูเดิมอีกต่อ แต่คำจะเลือนมาอย่างไรจึงหาตรงกันแท้ไม่ เป็นแต่มีเค้ารู้ได้ว่าเลียนจีน”
“暹罗使 用的十二生肖，可能是从高棉学习而来的，所以不像掸族使用的生肖名称一样，而是使用了高棉的叫法。掸族纪年之后就是用了泰老族的叫法，而不是用自己的叫法，而泰老民族都是从中国借鉴而来的，但是词汇是如何变得不同的还不清楚，但是有迹象是学习中国的。”

อย่างไรก็ตาม อาจกล่าวได้ว่า จุดร่วมระหว่างไทยกับจีนที่ถือว่าส่งอิทธิพลต่อวิถีชีวิตของคนทั้งสองฝ่าย หนึ่งในนั้นย่อมต้องมีเรื่อง 12 นักษัตรรวมอยู่ด้วย
总之， 也许可以这样说，将中泰两国人民生活方式连接起来的一个重要影响，其中一个一定是十二生肖。

เมื่อสืบค้นถึงนักษัตรจีน นักวิชาการและนักเขียนจีนผู้สืบค้นความเป็นมาของนักษัตรก็ล้วนบอกตรงกันตามตอบลำบาก เมื่อพิจารณาเบื้องต้น ซงเฉียวจือ ผู้เขียนหนังสือ “โหราศาสตร์จีน 12 นักษัตรประยุกต์” ในแนวทางแบบวิชาการ ยังบรรยายว่า จุดเริ่มต้นการใช้ 12 นักษัตรนั้นเป็นเรื่องที่ยากจะตอบ แต่คัมภีร์ที่เก่าแก่ที่สุดซึ่งกล่าวถึงเรื่อง 12 นักษัตร “อย่างละเอียดและชัดเจน” ปรากฏในคัมภีร์ ลุ่นเหิง ของหวางชงสมัยตงฮั่น ในคัมภีร์นี้อธิบายความสัมพันธ์ระหว่าง 12 นักษัตรโดยใช้หลักกำเนิดและข่มกันตามกฎเบญจธาตุ หากพิจารณาในแง่การจับคู่สัตว์ที่แทน 12 นักษัตรกับภูมิดิน
当探索中国生肖的时候，相关方面的中国学者和作家也一致认为非常困难，Song Qiaozhi的学术著作《中国占星学：十二生肖应用》解释到，十二生肖的起源难 以考证，但是最古老的著作东汉时期王充的《论衡》中详细并清楚地提到了十二生肖，著作中解释了十二生肖之间的关系，使用了五行之间相生相克的原理，用十二生肖结对来代替五行。

ความคิดเห็นนี้สอดคล้องกับข้อเสนอของโจวเซี่ยวเทียน ศาสตราจารย์จากมหาวิทยาลัยเสฉวน และคณะผู้เขียนหนังสือ “เปิดตำนาน 12 นักษัตรจีน” ซึ่งระบุว่า จากหลักฐานและข้อมูลเท่าที่มี พอจะระบุได้ว่า คติ 12 นักษัตรเกิดขึ้นก่อนสมัยฮั่นตะวันออกแล้ว (ค.ศ. 25-220)
这种说法 与四川大学周晓天教授的说法一致，他是《中国十二生肖传说》一书的作者，根据现有的资料和证据，十二生肖在东汉时期（公元25-220年）以前就存在了。

คำถามต่อมาคือ ในโลกมีสัตว์มากมาย ทำไมต้องเลือกสัตว์ 12 ชนิดนี้มาเป็นจำแสัตว์ประต่ละนักษัตร ในบรรดา 12 ชื่อ มีทั้งสัตว์ที่มีอยู่จริง และสัตว์ในจินตนาการอย่างมังกร
接下来的 问题就是，世界上有那么多动物，为什么选择了这12种来命名呢，在这12种动物中，既有真实存在的，又有像龙这样想象中的动物。

คำถามนี้มีการพยายามหาคำตอบที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นจากตำนานเรื่องเล่าต่างๆ สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงวินิจฉัยไว้ด้วยว่า
这个问 题也有多种答案，很多传说中都提到了，丹龙·拉差努帕亲王认为：

“ข้าพเจ้าเห็นว่า การที่เอารูปสัตว์ใช้เป็นเครื่องหมายแทนสิ่งอื่น มีประโยชน์ให้จำสิ่งนั้นง่าย ถ้าหากชื่อปีใช้เขียนตัวอักษรและอ่านเรียกตามภาษาที่เขียน เมื่อพ้นเขตประเทศที่ใช้ตัวอักษรและภาษานั้นออกไปถึงนานาประเทศ ซึ่งต่างประเทศใช้ตัวอักษรและภาษาอื่น ชื่อปีที่บัญญัติก็ไม่มีใครเข้าใจ ไม่เป็นประโยชน์อันใด ถ้าเอารูปสัตว์ขึ้นตั้งเป็นเครื่องหมายแทนปี เช่น เอารูปหนูเป็นเครื่องหมายปีที่ 1 เอารูปวัวเป็นเครื่องหมายปีที่ 2 ประเทศอื่นๆ จะเรียกหนูเรียกวัวตามภาษาของตนว่ากระไรก็ตาม…”
“我认为 ，用动物的形象带代指其他事物，好处是很容易记忆，如果用字母来代替年份，根据写法来读，当超过语言或者某个国家的范围到了使用不同语言的其他国家，所规定的名字就不再被理解。但如果用动物的形象来代替年份，用鼠来指代第一年，牛来指代第二年，这样就可以让其他语言也可以一起这样称呼了。”

ขณะที่นักวิชาการอย่างโจวเซี่ยวเทียน ก็ยอมรับว่าคำอธิบายเพื่อตอบคำถามข้างต้นมีมาจากหลากหลายสำนัก แต่สำหรับเขาคิดว่า คำอธิบายที่สมเหตุสมผลคือ “เลือกตามช่วงเวลาการเคลื่อนไหว” โดยเลือกสัตว์ 12 ชนิด มาเป็นปีนักษัตร และจัดลำดับก่อนหลังโดยมีส่วนเกี่ยวกับ “ความเคลื่อนไหว” จากพฤติกรรมของสัตว์นั้นเป็นประการสำคัญ
向周晓天这样的学者也承认上述问题的答案来自很多不同的派别，但是他认为，合理的解释应该是“根据时间推移选择的动物”，选择了12种动物作为生肖，考量 动物们行为之后按顺序进行排列。

ในการอธิบายอาจต้องเอ่ยถึงการนับเวลาในสมัยโบราณ คนโบราณแบ่งเวลาในหนึ่งวันหนึ่งคืนเป็น 12 ชั่วยาม (เท่ากับ 24 ชั่วโมงของปฏิทินสุริยคติ) 1 ชั่วยามเท่ากับ 2 ชั่วโมง 12 ชั่วยาวนี้จะถูกจับคู่กับ “ตี้จือ” (แผนภูมิสวรรค์ภาคปฐพี ใช้สำหรับนับวันและปีแบบดั้งเดิมซึ่งเป็นคติสำคัญในด้านโหราศาสตร์จีน)
解释这个 问题需要提到古时的计时方法，古代人将一天分成12个时辰（相当于阳历的24小时），1个时辰等于2个小时。12个时辰被称为地支（古时中国星相学用来纪年的方法）。

ช่วงแรกเรียกว่า ยามจื่อ หมายถึง 23 ถึง 1 นาฬิกา ถูกจับคู่กับหนู เนื่องจากเป็นเวลาที่หนูออกหากิน
第一个 时段为子时，23-1点，和鼠对应，因为是老鼠觅食的时间。
ช่วง 2 เรียกว่า ยามโฉ่ว หมายถึง 1 ถึง 3 นาฬิกา ถูกจับคู่กับวัว เนื่องจากเป็นตอนที่วัวเคี้ยวเอื้อง
第二个 时段为丑时，1-3点，和牛对应，因为是牛反刍的时间。
ช่วง 3 เรียกว่า ยามฉิน หมายถึง 3 ถึง 5 นาฬิกา ถูกจับคู่กับเสือ เนื่องจากเป็นช่วงเวลาที่เสือเพ่นพ่าน
第三个 时段为寅时，3-5点，和虎对应，因为是老虎出没的时间。
ช่วง 4 เรียกว่า ยามเหม่า หมายถึง 5 ถึง 7 นาฬากา ถูกจับคู่กับกระต่าย เนื่องจากเป็นช่วงที่พระอาทิตย์ยังไม่ขึ้น บนท้องฟ้าเห็นพระจันทร์ ตามตำนานเชื่อกันว่ามีกระต่ายอยู่บนดวงจันทร์จึงให้คู่กับกระต่าย
第四个 时段，卯时，5-7点，与兔对应，因为太阳还没有升起，天空中只能看到月亮，人们相信月亮上生活着玉兔，所以与兔子对应。
ช่วง 5 เรียกว่า ยามเฉิน หมายถึง 7 ถึง 9 นาฬิกา ถูกจับคู่กับมังกร เนื่องจากตามตำนานแล้ว มังกรจะร่ายรำให้เกิดฝน
第五 个时段，7-9点，和龙对应，因为传说中龙起舞会带来雨水。

ในที่นี้เชื่อว่าน่าจะมีข้อสงสัยเกี่ยวกับสัตว์ 12 ชนิดอยู่พอสมควร คำถามที่แพร่หลายที่สุดไม่พ้นเรื่อง “แมว” อันเป็นสัตว์ที่ถือว่าใกล้ชิดกับมนุษย์มาก แต่กลับหายไปจากนักษัตร
还有人 可能对这十二种动物有很大的疑惑，最广为流传的问题就是关于猫的，它们和人类关系十分亲密，但却不在生肖名单之列。

ซงเฉียวจือ อธิบายว่า ก่อนหน้าจักรพรรดิฮั่นหมิงตี้ ประเทศจีนมีแต่แมวป่า แมวบ้านที่ปรากฏในสมัยนี้นำเข้าจากอินเดียหลังสมัยจักรพรรดิฮั่นหมิงตี้ แต่ 12 นักษัตรมีครบตั้งแต่ก่อนหน้านั้นแล้ว จึงย่อมไม่มีตำแหน่งว่างสำหรับแมว แต่หากอ้างอิงจากตำนานพื้นบ้าน จะเชื่อว่า แมวถูกหนูทรยศจึงไม่มีชื่อในนักษัตร
Song Qiaozhi解释到，在汉明帝之前，中国只有野猫，这个时期出现的家猫来自印度，但是在这之前已经有完整的十二生肖了所以就没有猫的位置，但是根据民间传说，猫被老鼠背叛所以不在生肖名单内。

 

十二生肖原来还有这么多学问啊！

 

声明：本文由沪江泰语编译整理，素材来自silpa-mag，未经允许不得转载。如有不妥，敬请指正。